TÜBİTAK UZAY, Millî Uzay Programı (MUP) kapsamında belirlenen hedeflerin gerçekleştirilmesinde, gerek araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile gerekse proje yönetimi uzmanlık alanlarındaki yetkinliğiyle öncü kuruluş olarak yer almaktadır. MUP çerçevesinde belirlenen 10 stratejik hedeften biri olan “bir Türk vatandaşının bilimsel görev için uzaya gönderilmesi” hedefinin gerçekleştirilmesi için başlatılan Türk Astronot Bilim Misyonu (TABM) Projesi TÜBİTAK UZAY tarafından yürütülmüştür.
“Ufkun Ötesinde“ belgeselinde Türkiye’nin ilk insanlı uzay görevlerine dair merak ettiklerinizi bulabilirsiniz.
Astronot Seçimi ve Eğitimi
Türkiye’nin ilk insanlı uzay misyonunu gerçekleştirecek astronotu belirlemek amacıyla, TÜBİTAK UZAY tarafından Türk vatandaşlarına açık bir astronot duyurusu yapılmış ve bu duyuru, 23 Mayıs 2022 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından kamuoyuyla paylaşılmıştır. Duyuru büyük ilgi görmüş ve uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda bir asıl ve bir yedek astronot adayı seçilmiştir.
Alper Gezeravcı ve Tuva Cihangir Atasever, görev için gerekli bilgi ve becerileri edinmek amacıyla ABD, Japonya ve Avrupa’da astronot eğitimlerine başlamıştır. Yaklaşık 8 ay süren bu eğitim süreci; Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yaşam, fırlatma ve dönüş sırasında kullanılan uzay araçlarının işletimi ve acil durum yönetimi gibi konulara yönelik kapsamlı oturumları içermiştir. Ayrıca, proje kapsamında gerçekleştirilecek deneyler için hem teorik hem de uygulamalı eğitimler, Türk bilim insanları tarafından sağlanmıştır.
Türk Astronot ve Bilim Misyonu Projesi’nin temel hedefi, Türk bilim insanlarına Uluslararası Uzay İstasyonu altyapısını kullanarak mikro-yerçekimi araştırmaları yapma imkânı sunmaktır.
Bu doğrultuda, görev sırasında gerçekleştirilecek deneyleri belirlemek amacıyla TÜBİTAK UZAY tarafından 4 Haziran 2022 tarihinde Bilim Misyonu Çağrısı yapılmıştır. Çağrıya, 37 üniversite ve araştırma kurumundan toplam 48 deney önerisi sunulmuştur. Mikro-yerçekimi araştırmaları alanında uzman, NASA deneyimine sahip Axiom Space, TÜBİTAK UZAY ve TUA tarafından yapılan değerlendirmeler sonucunda 13 deney gerçekleştirilmek üzere seçilmiştir.
Belirlenen deneylerin koordinasyonu ve entegrasyonu için TÜBİTAK UZAY bünyesinde bir bilim misyonu çalışma ekibi oluşturulmuştur. Deneylerin uzay ortamında uygulanabilmesi için gerekli düzenlemeler, deney ekipleri ve Axiom Space yetkilileri ile yürütülen yoğun çalışmalar neticesinde tamamlanmıştır. Haziran 2023’te teorik, Kasım 2023’te ise uygulamalı olmak üzere iki eğitim kampanyası düzenlenmiştir. Ayrıca, deneylerin fırlatma aracına yüklenmeden önce Kennedy Uzay Üssü’nde son hazırlıkları yapılmıştır.
Uluslararası Uzay İstasyonu Bilim Misyonu
TABM Projesi kapsamında ilk Türk astronotu olarak Alper Gezeravcı seçilmiştir. 1979 Mersin doğumlu olan Alper Gezeravcı 2001 yılında Hava Harp Okulundan mezun olduktan sonra ABD’de Harekât Araştırması alanında yüksek lisans derecesi almıştır. Hava Kuvvetlerinde F-16 pilotu olarak görev yapan Gezeravcı aynı zamanda elektrik-elektronik mühendisidir.
Alper Gezeravcı AX-3 (AXIOM-3) göreviyle Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderilmiştir. Astronotu taşıyan SpaceX Crew Dragon uzay aracı, Falcon 9 Block 5 roketi tarafından uzaya çıkarılmış ve yaklaşık 420 km irtifada bulunan Uluslararası Uzay İstasyonu’na kenetlenmiştir. Gezeravcı, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda geçirdiği 18 günün ardından Türkiye’nin insanlı ilk uzay bilim misyonunu tamamlayarak 9 Şubat’ta dünyaya iniş yapmıştır.
Uzay Misyonu kapsamında mikrogravite ortamında biyoloji/ biyoteknoloji, fizik, teknoloji ve insan araştırmaları başlıklarında 13 adet deney gerçekleştirilmiştir.
Yörünge Altı Araştırma Uçuşu Bilim Misyonu
Türkiye’nin ikinci astronotu Tuva Cihangir Atasever, Virgin Galactic’e ait “VSS Unity” yörünge altı aracı ile Türk Astronot Bilim Misyonu Projesi kapsamında Yörünge Altı Araştırma Uçuşunu tamamlamıştır. ABD yerel saatiyle 08.30’da New Mexico’daki Spaceport tesisinden havalanan, Atasever’in de içinde olduğu “Galactic 07” ekibi, “VSS Unity” yörünge altı aracıyla yaklaşık 1 saat 10 dakika süren bir uçuş gerçekleştirmiştir. Uçuş sırasında, “VSS Unity” yörünge altı aracını taşıyan uçak yaklaşık 14 km yüksekliğe erişmesi ve hibrit yakıtlı roket motorunu ateşleyerek yaklaşık 90 kilometre irtifaya ulaşmıştır.
Atasever, mikro yer çekimi ortamında yaklaşık 3 dakika süren serbest düşme fazında yedi bilimsel deneyi başarıyla gerçekleştirmiştir.
Uzay Farkındalığı
Türkiye’nin ilk insanlı uzay bilim misyonu kapsamında gerçekleştirilen tüm faaliyetler düzenli olarak kamuoyuyla paylaşılmış ve böylece ülkemizde uzay bilimi ve teknolojileri alanındaki farkındalığın artırılması hedeflenmiştir.
